Jullie hebben mij de laatste tijd, vooral rondom de Oegandese verkiezingen van 14 januari, zeer actief zien posten. Daar riep de activistische toon weerstand op, welke betweterig en beschuldigend kon overkomen, in plaats van informerend. Deze manier van communiceren leidt enkel tot verwijdering, in plaats van verbroedering. Ik ben op zoek naar verbroedering, ik geloof dat we dezelfde doelen hebben. Dus ik ga mijn communicatie aanpassen. Met deze blog bied ik mijn excuses aan, en deel ik de context.
Op mijn 20e besloot ik mijn leven te wijden aan het bevorderen van vrede in de wereld. De hoeveelheid fragiele staten brachten me al snel bij Afrika. Na een afkeuring bij het leger ging ik op zoek naar avontuur in Oeganda. Zoals veel van jullie werd het ICU mijn thuisbasis, waar ik meerdere van jullie over de jaren heb leren kennen. Zoals zoveel jonge ‘mzungu’s’ raakte ik in Oeganda snel geinspireerd en wilde graag helpen. Met enkele studentenleiders bouwden we een NGO op die studenten in Afrika organiseerden en hen hielpen de eigen community’s te versterken. Vanaf het begin was het lokale initiatief en afzetten tegen gevestigde hulp-industrie leidend. Ik baseerde mijn inzichten op lokale studenten en hun rolmodellen zoals Nelson Mandela, Patrice Lumumba en Thomas Sankara, in plaats van de regering en gevestigde media, iets wat ik later het inside-out perspectief zou gaan noemen. Het succes met de NGO werd tegelijkertijd de valkuil, beide mede-oprichters werden steeds corrupter en machtswellustiger. Tienduizenden euro’s eigen geld belande in hun zakken, velen van jullie zullen het wel herkennen. Na het verwerken van de teleurstelling besefte ik me dat het niet aan deze personen lag, maar het systeem er achter. Sindsdien ben ik politiek geintresseerd geraakt, de corruptie, desotisme, verdeeldheid. Hier schreef ik gedachten over, welke bij Oegandese activisten terecht kwam door mijn netwerk met de studenten. De 2016 verkiezingen volgde ik op de voet, en mijn politieke interesse leidde tot gesprekken met politieke vluchtelingen uit Oeganda. Uit een van die gesprekken kwam een opdracht: help mee te denken over hoe we op een vreedzame manier onze vrijheid kunnen verkrijgen van de tiran Museveni. Er groeide ook een steeds sterker besef dat vrede in Afrika fragiel zou blijven zolang de bevolkingen niet vrij zouden zijn. Ondanks de invoering van verkiezingen in veel Afrikaanse landen rond jaren 80/90 was het duidelijk dat deze niet perse meer democratie en vooruitgang brachten.
Het is deze vraag van ‘hoe op een vreedzame manier vrijheid kon worden gerealiseerd’ welke mij de afgelopen jaren heeft gedreven, als persoon, en als onderzoeker. Het viel me op tijdens academische conferenties dat er door Afrikanen constant de vraag aan academici werd gesteld: wat moeten we doen, aangezien zij als de experts werden beschouwd. Maar ook dat de wetenschappers aangaven dat ze wetenschappers zijn, en dus niet dat antwoord vol overtuiging konden geven. Ze namen een meer een observerende rol, dan een adviserende rol. Het leek mij steeds dat juist als de experts, ze hier zelfverzekerder in konden optreden. Als idealist die wilt bijdragen aan een betere wereld, maar daarnaast wetenschapper die objectief de dingen wilt begrijpen, heb ik mij altijd op een uitdagende balans bevonden als enerzijds activist, anderzijds wetenschapper. Ik probeer de wereld beter te leren begrijpen, maar ook om met die inzichten dan te kunnen bijdragen om deze mooier, vrediger, vrijer te maken.
Tijdens mijn master African Studies aan het Afrika Studie Centrum specialiseerde ik mijzelf in de geschiedenis, economie, politiek, maatschappij, geografie van Oeganda en Museveni himself. Daarnaast specialiseerde ik mijzelf in vreedzame revoluties, zoals die van Gandhi in India, en die van Tunesie en Burkina Faso. Toen ik mijn stage bij FDC liep, zorgde deze combinatie van inside-out inzicht in Oegandese politieke situatie, en theorie vreedzame revolutie, dat ik al snel in gesprek kwam met leiders zoals Patrick Oboi Amuriat, Kizza Besigye, en uiteindelijk Bobi Wine. Vooral Bobi Wine inspireerde mij. Het leek mij logisch dat zijn leeftijd, maar ook zijn communicatiemiddel van muziek, het hem mogelijk maakte de politieke boodschap van Besigye te verpakken tot een taal en vorm die het merendeel van de 80% jongeren-populatie aansprak. Een nieuwe manier van politiek die juist nu met de jongere populaties in Afrika noodzakelijk is. Hij wist de situatie te doorbreken waar zowel regering als oppositie niet door de bevolking als de oplossing werden gezien. Het werk van Alcinda Honwana over jongeren in Afrika, en het concept van waithood, bevestigden dit. Ik verwacht dat er vele Bobi Wines zullen volgen in Afrika de komende jaren, en dat zij de nieuwe politieke leiders worden.
Een ander cruciaal inzicht was het verschil tussen het inside-out en outside-in perspectief. Het inside-out perspectief van de lokale bevolking, activisten, en studenten, in mijn geval vrijwel altijd jongeren, was vaak radicaal anders dan het gevestigde narratief. Dit gevestigde narratief, vaak gevormd door verhalen vanuit regering en haar instituties, noemde ik outside-in perspectives. Waar we in Amerika de afgelopen jaren hebben gezien hoe Trump alternatieve waarheden creerde, het zogenoemde ‘fake news’, leek Museveni dit al enkele decennia te hebben geperfectioneerd. Veel van deze outside-out perspectieven werden door Westerse media overgenomen, Hierdoor kreeg het staatsnarratief legitimeit, en werd het ‘fake news’ van de regering ‘real news’. Vaak, net zoals we nu zien in het USA van Trump, maar ook rondom corona debatten, een compleet omgedraaide waarheid. De jongeren met wie ik al jaren sprak spraken al lang in termen als dictatorschap en gebruik van geweld van de staat. In plaats van een ‘baken van stabiliteit’, beschreven zij Museveni als een ‘baken van instabiliteit’. Hier is inmiddels veel wetenschappelijk en journalistiek werk over geschreven, zoals ‘Another Fine Mess’ van Helen Epstein. Soms was het frustrerend dat dit outside-in perspectief zo hardnekkig bleek. Net zoals het soms frustrerend is dat er zoveel verkeerde narratieven zijn over Afrika in het algemeen.
Mijn specialisme in vreedzame revoluties in Afrika, met bijbehorende strategien en tactieken, gepaard met de wens iets bij de vragen aan meer vrede & vrijheid, brachten me de rol als strateeg bij zowel FDC en NUP. Met zowel Besigye/Amuriat en Bobi/David Lewis, maar ook juist activisten net onder hun, denk ik actief mee en geef strategisch advies op hoe er op een vreedzame manier vrijheid in Oeganda kan worden verkregen. Maar het blijft een constante uitdaging balans te vinden als onderzoeker/wetenschapper, en adviseur/strateeg. Soms, vooral als ik veel beelden en berichten ontvang over geweld van de staat en onrecht tegen de bevolking, wordt het moeilijk objectief te blijven. Emotie beinvloed dan ratio. Dit beinvloed weer mijn toon, en gebeurt er wat bij antropologen bekend staat als ‘Going Native’, je wordt een met wie je onderzoekt. Het is die momenten weer cruciaal juist met objectieve wetenschappers/journalisten te sparren om terug te keren naar de positie om objectief te kunnen waarnemen en handelen. Vanuit die wedergekeerde rust en dat inzicht schrijf ik deze blog.
Ook in de rol van academicus bestaat er voor mij geen twijfel dat Museveni een despoot is. Er is wetenschappelijk onderzoek om dat te staven. Maar als wetenschappen behoort emotie geen rol te spelen, enkel ratio. Je bent er van bewust dat er niet 1 waarheid is, maar een veelvoud van waarheden. Daarom zijn wetenschappers vaak bescheiden en informerend, in de trend van hoe meer je weet, hoe meer je beseft dat je maar weinig weet. Ik zal dan ook niet meer in de Facebook groep communiceren in de rol van activist/adviseur, maar in de rol van wetenschapper. Informerend, en argumenten goed gestaafd met bewijzen om dat te valideren. Ik geloof dat wij allen dezelfde doelen hebben, allen zijn we zoekende naar vrede (en wellicht ook vrijheid) in Oeganda. Met dat besef zal ik op zoek zijn naar verbroedering en mij open stellen voor jullie inzichten. Ik zie er naar uit.
Daarbij zal ik ook direct van de gelegenheid gebruik maken om jullie te informeren over wat we vanuit het inside-out perspectief zien rond de verkiezingen. Museveni en zijn electoral commission hebben zaterdag bepaalde resultaten genoemd. In dit narratief heeft Museveni met 58,6% gewonnen, en is Bobi Wine de grootste oppositiepartij met 34,8%.
Gebaseerd op wat er in 2016 gebeurde, was er de verwachting dat de verkiezingen niet eerlijk zouden verlopen. Er is daarom ter voorbereiding door een groep diaspora en ICT-experts een app ontwikkeld, genaamd UVote. Het idee was dat Oegandezen hun Declaration of Results (DOR) forms konden uploaden om de resultaten van stembureas door te geven. Bij DOR forms maakt het niet uit wat iemand zijn of haar politieke voorkeur is, maar wat de uitiendelijke resultaten waren van een stembureau. In de ontwikkeling van deze app stonden twee dingen centraal: veiligheid tegen fraude, en het offline functioneren mocht het internet weer worden afgesloten. De teamleider was mede-nederlander Nico Schoonderwoerd. Het doel was om een onafhankelijke en op gedegen manier de stemmen te kunnen vergaren en opslaan, in een telcentrum in Amsterdam, Londen, en Washington. Dit werd noodzakelijk geacht, omdat er in 2016 de telcentrums van oppositie werden overvallen door de politie, en alle data en computers in beslag genomen.
De DOR forms die nog steeds binnen komen via UVote geven een radicaal ander beeld weer over de stemmen dan die van de electoral commission (EC). Overal in Uganda, noord, zuid, oost, west, werd er juist massaal op Bobi Wine gestemd, in plaats van Museveni, welke was gezakt tot 20-30%. Het narratief van de regering is dat in de steden en vooral Buganda Bobi Wine populair is, maar Museveni nog veel populariteit geniet in het noorden en westen, en vooral in de dorpen. Jongeren die ik sprak na verkiezingen deelden een ander perspectief. Al 15 jaar lang horen jongeren in de dorpen dagelijks de muziek van Bobi Wine op hun radio’s. Al 15 jaar lang loopt zijn politieke campagne, en is hij voor hen een rolmodel. Nico Schoonderwoerd (voor zijn contact gegevens stuur me even een persoonlijk bericht) heeft de afgelopen maanden ook enkele surveys uitgevoerd, die allen dit beeld bevestigen.
We kregen veel meldingen binnen van een jacht op polling agents die de DOR forms in hun bezit hadden door de regering, om de echte stem-resultaten te verduisteren. Er stapelt ook steeds meer bewijs op over verkiezingsfraude. Alleen al het feit dat internet werd afgesloten rond de verkiezingen, zou tot enige vragen moeten leiden over de geloofwaardigheid van de resultaten van de EC. Een journalist die aanwezig in het telcentrum in Kyambogo university beschreef het volgende:
https://www.facebook.com/ugandaobserver/photos/a.377284532298463/4446735515353324/
Het ziet er naar uit dat de EC gebafriceerde resultaten heeft gebruikt. Zoals Trump dat ook veel deed, brachten ze een alternatieve waarheid uit. De officiele resultaten zijn waarschijnlijk ‘fake news’. Dit is door veel media doorgeven waardoor het legitimeit kreeg, en ‘fake news’, ‘real news’ werd. Waar in 2016 er nog geen UVote en onafhankelijk team in diaspora was om dit direct aan te kunnen tonen, kunnen wij dit nu wel. Dit doen we op de website: https://uvote-uganda.com/
Kortom, het lijkt er sterk op Museveni de verkiezingen niet heeft gewonnen, maar Bobi Wine. Dit fundamentele verschil maakt veel uit. Lees ook het perspectie van Rebecca Naava, die meehelpt met tellen in Amsterdam.
Veel Oegandezen geloven dat de verkiezingen oneerlijk zijn verlopen, maar met het door UVote verzamelde bewijs van DOR forms lijken we ook daadwerkelijk aan te kunnen tonen dat de verkiezing gewonnen zijn door Bobi Wine. Als de regering zoiets fundamenteels probeert te verbergen en eigen gefabriceerde resultaten als de waarheid presenteren, waar zijn ze dan wel eerlijk in? Die vraag leg ik bij jullie.
Een andere vraag is denk ik ook belangrijk. Als jullie als Nederlanders massaal op een bepaalde lijsttrekker hadden gestemd, maar de zittende regering dit dan probeert te verduisteren, en gefrabriceerde resultaten gebruikt, wat zouden jullie dan doen? Het antwoord op de vraag wat Nederlanders zouden doen, is denk ik precies ook wat Oegandezen de komende maanden zullen doen. Bekijk vanuit dat perspectief waarom er momenteel protesten plaatsvinden in Nederland, Belgie, Denemarken, Zwitserland, Duitsland, Canada, Amerika, Australie, Kenya, Malawi, en Oeganda zelf.
