Regelmatig zie ik voorbij komen dat de termen oorlog en gewelddadig conflict als synoniem worden gebruikt. Of in andere woorden, dat er wordt aangenomen dat oorlog inherent gewelddadig is. Maar klopt dit wel? Deze vraag is relevant aangezien we als het Westen richting een nieuwe totale oorlog bewegen. Een totale oorlog tussen de overwinnaars van de vorige totale oorlog; aan de ene kant het Westen, aan de andere kant Rusland en China. Alleen Duitsland heeft vorig jaar al 100 miljard geïnvesteerd in het opbouwen van hun militaire capaciteit. Het basisidee achter deze investeringen is dat oorlog inherent gewelddadig is, en om een tegenstander te bevechten er dus sterke legers nodig zijn dit gewelddadige duel te winnen. In deze column suggereer ik echter dat oorlog niet inherent gewelddadig is.

Oorlog niet inherent gewelddadig? Voor de meesten zal de stelling absurd zijn. Oorlog staat juist gelijk aan de meest extreme vorm van geweld. Dit wordt herhaald in de krijgskundige literatuur. Strateeg Colin Gray definieert het als: “Oorlog is georganiseerd geweld om politieke doelen te behalen.” Dit neemt niet weg dat dit geloof een sociaal construct kan zijn. Een sociaal construct is een concept dat niet bestaat in de objectieve realiteit, maar als het gevolg van onze menselijke interactie. Het zou kunnen betekenen dat oorlog alleen maar inherent gewelddadig lijkt omdat we allen geloven dat het inherent gewelddadig is.

Een van de meest invloedrijke strategische denkers over oorlog, Clausewitz, beschrijft oorlog als volgt: “Een daad van kracht om onze vijand onze wil op te leggen.” Hij vervolgt: “Goedhartige mensen zouden kunnen geloven dat er een ingenieuze manier zou bestaan om de vijand te ontwapenen of verslaan zonder bloedvergieten, en dat dit het daadwerkelijke doel van oorlog zou zijn. Hoe prettig het ook klinkt, het is een waanidee dat moet worden ontkracht.” Clausewitz reageert hier op een andere invloedrijke strategische denker dat 2300 jaar eerder over oorlog schreef: Sun Tzu. Want Sun Tzu had een alternatieve kijk op oorlog. Hij beargumenteerde dat: “In oorlog is het het beste om het land van de vijand intact te veroveren.” Hij vervolgde: “Daarom is het behalen van overwinningen in al je veldslagen niet het toppunt van vaardigheid, het toppunt van vaardigheid is het verslaan van de vijand zonder te vechten.” Volgens Sun Tzu was oorlog niet alleen niet inherent gewelddadig, een geweldloze overwinning was zelfs superieur aan de gewelddadige overwinning.

Zijn inzichten zijn relevant om de huidige Westerse verwarring weg te nemen over de geweldloze vormen van oorlogvoering vanuit Rusland en China. Deze Russische aanpak wordt ook wel hybride oorlogvoering genoemd. Maar de term hybride is niet logisch, want oorlog is altijd al hybride geweest. De term signaleert ook dat er verwarring heerst, aangezien het juist niet in staat is de essentie van iets te duiden. Andere vergelijkbare termen zijn ‘schaduwoorlog’, ‘grijze oorlog’, ‘nieuwe oorlog’, ‘beïnvloeding oorlog’. Omdat er in het Westen nog de gedachte bestaat dat oorlog inherent gewelddadig is, past de Russische geweldloze oorlogvoering niet in ons traditionele begrip van oorlog. Want juist vanwege onze kijk op oorlog gebruiken onze vijanden deze manier van oorlogvoering om onder de drempel van geweld te blijven. Maar wat als het niet Rusland en China zijn die oorlog verkeerd begrijpen, maar wij zelf? Hoe wij momenteel de vreedzame overwinning van Sun Tzu begrijpen is die van deterrence (afschrikking) door een gelijke militaire machtsbalans, of wellicht compellence (beïnvloeden van vijand om ergens mee te stoppen). Maar deterrence is gebaseerd op dreiging van militaire macht. En compellence is gebaseerd op de dreiging van geweld. Ondertussen heeft Rusland twee vormen van geweldloze oorlogvoering succesvol toegepast om ons te verzwakken: zoals door middel van fake news en vreedzame revolutie.

Rusland heeft fake news effectief gebruikt om verwarring te scheppen. Wat zijn de centers of gravity van de militaire hegemonie van het Westen? 1. Onze allianties in de vorm van het NAVO bondgenootschap en 2. Onze interne stabiliteit. Rusland probeert al vele jaren deze Westerse centers of gravity aan te vallen, niet met gewelddadige methoden, maar geweldloze methoden. Door middel van fake news was Rusland in staat om (indirect) Brexit[1] te veroorzaken en Donald Trump als Amerikaanse president te laten verkiezen[2]. Zoals Sun Tzu al zei: “Alle oorlogvoering is gebaseerd op misleiding.” Door middel van fake news wist Rusland effectief de Westerse bevolkingen te verwarren tijdens cruciale verkiezingen. In zo’n hoedanigheid, dat onze bevolkingen zoals die in Engeland, Amerika en Italië juist diegenen verkozen die de Russische agenda van Westerse instabiliteit en verdeeldheid versterkten.

Een zelfs nog krachtigere vorm van geweldloze oorlogvoering is die van vreedzame revoluties. In de meeste Westerse landen zijn extreemrechte flanken terug. Zij zijn heimelijk vreedzame revoluties aan het organiseren. Een van de meest dramatische momenten waar we dit al zagen was tijdens de inname van het Capitool door loyalisten van Trump na een verloren verkiezing. Niet deceptie is hier het doel, maar conversie. Door de conversie van vijandelijke bevolkingen worden politieke oorlogsdoelen behaald, op een vergelijkbare manier zoals de Duitsers gebruik maakten van Lenin in 1917 om de Russische Revolutie te organiseren. Dus inderdaad, Clausewitz heeft gelijk met: “Oorlog is een daad van kracht om de vijand onze wil op te leggen.” Maar Sun Tzu begreep oorlog nog dieper. Die kracht hoeft niet inherent gewelddadig te zijn. En dus kan een volledige oorlog worden gevoerd en gewonnen zonder geweld, om zo de vijandelijke staat en bevolking intact te veroveren.

Dit is een krachtig inzicht, want ondanks dat we richting een totale oorlog met Rusland en China bewegen, hoeft dit ons niet te limiteren tot de gewelddadige oorlog (externe confrontatie). Zoals Rusland heeft gepoogd onze bevolkingen in verwarring te brengen en te converteren, zo kunnen wij dus ook de Russische en Chinese bevolkingen van hun dictaturen vervreemden door middel van revolutie (interne confrontatie). Het betekent dat de geweldloosheid die Gandhi hanteerde eigenlijk oorlogvoering was. En dat wij die aanpak ons ook eigen kunnen maken.

[1] Ruy, D. (2020). Did Russia influence Brexit? Center for Strategic & International Studies. https://www.csis.org/blogs/brexit-bits-bobs-and-blogs/did-russia-influence-brexit.

[2] Abrams, A. (2019). Here’s what we know so far about Russia’s 2016 meddling. Time.https://time.com/5565991/russia-influence-2016-election/.